نام شهر

روایات زیادی در مورد ریشه نام این شهر وجود دارد، مثلا بعضی ها بر این عقیده هستند که �بو� به معنی سرزمین و �کان� به معنای معدن است و بوکان به معنای سرزمین معادن می باشد اما از مشهورترین این روایات این است که در قدیم مردم این شهر در هنگام مراسم عروسی به چشمه آب بزرگ و مشهور این شهر که کردها آن را �حه‌وزه گه‌وره� (Hewze Gewre) به معنی �آبگیر بزرگ� می‌نامند، (و این چشمه‌ به‌ صورت چشمه‌ای جوشان است که آب آن از سفره‌های زیرزمینی تأمین می‌شود؛) می‌آمدند و از آنجا که به کردی واژه �بوک�، به معنی عروس است این منطقه را که بعدها به شهر تبدیل شد �بوکان� (جمع بوک = عروس‌ها) نامیدند.

اما این نظریه تنها در صورتی درست است که ما این اسم را با لهجه فارسی تلفظ کنیم یعنی �بوکان Bookan�، این در حالی است که ساکنین این شهر و همه‌ی مردم کردزبان آن را بصورت �بوکان Bokan� ادا می‌نمایند.

در نظریه‌ای دیگر، گفته می‌شود که به هنگام حمله سپاه مغول به این مناطق، یکی از فرماندهان سپاه چنگیز، نام خود (بوکان) را بر روی این روستای کوچک (در آن زمان) نهاد. گفته می‌شود کوهی در مغولستان به نام بوکان وجود دارد که از همین فرمانده چشمه می‌گیرد.

نظریه‌ دیگر در مورد وجه‌ تسمیه شهر چنین است: شهر بوکان به دور چشمه‌ بزرگ حه‌وزه‌ گه‌وره‌ شکل گرفته‌است و به چنین چشمه‌هایی در زبان کُردی �کانی Kani� گفته می‌شود. همچنین واژه �بو Bo� در زبان کردی کاربردهای مختلفی دارد که اغلب در شکل ترکیبی به‌ کار برده می‌شود؛ مانند بو کوی؟(کجا؟)

اما چگونگی ترکیب این کلمات و شکل گیری واژه بوکان بر اساس این نظریه چنین است: در زمانهای قدیم هنگامیکه زنان قصد شستن وسایل خانه را داشتند آنها را با خود برداشته و به سمت رود یا چشمه‌ای در نزدیکی محل اقامتشان بوده می‌بردند و در آنجا کارشان را انجام می‌دادند. به همین ترتیب اهالی ساکن اطراف بوکان، جهت شستن و نظافت ظروف و وسایل خود به طرف این کانی یا حوض می‌رفتند و هنگامی که کسی سراغ نفری را که جهت انجام این امور به �کانی� رفته بود، می‌گرفت، نزدیکان وی در پاسخ می‌گفتند: �او به کانی رفته‌است� و به زبان کردی �چوه بوکانی� یعنی به �چشمه‌� رفته‌است. بدین ترتیب واژه �بوکانی� به افرادی گفته می‌شد که رفت و آمد زیادی را به �کانی� مزبور انجام می‌دادند و سپس کم کم در آنجا ساکن شدند.

امروز حوض گوره (حه‌وزه گه‌وره)، در مرکز شهر واقع است و با آب گوارا و بی پایان خود آب نیمی از شهر را تأمین می‌کند. و نزد اهالی شهر از نوعی دلبستگی و جایگاه خاصی برخوردار است.